Van komische huishoudelijke taferelen tot religieuze afbeeldingen en landschappen: bewonder hier acht bekende schilderijen van Jan Steen.
Jan Steen (1626 – 1679) was een van de grote Nederlandsche schilders uit de Gouden Eeuw. Geboren en getogen in Leiden, ging Steen net als zijn stadgenoot Rembrandt van Rijn ook naar de Latijnse school. Van wie hij het schilderen geleerd heeft, is niet helemaal duidelijk, maar zijn stijl heeft veel weg van tijdgenoot Nicolas Knüpfer. De schilderijen van Jan Steen staan vooral bekend om zijn humoristische kijk op het dagelijkse leven. Zijn stijl behoort tot de barok en naast dagelijkse taferelen heeft hij ook religieuze momenten en landschappen op doek gezet.
We kunnen zijn werken tegenwoordig bewonderen in musea van wereldklasse in bijvoorbeeld Amsterdam, New York en Sint-Petersburg. Maar als je zijn kunst vanaf de bank wil bewonderen, ontdek hieronder dan acht bekende schilderijen van Jan Steen.
1. Winterlandschap, 1650
Dit schilderij toont de beginnende liefde voor dagelijkse taferelen in combinatie met een landschap. Op het schilderij zien we een typisch Nederlands winterlandschap met daarop tal van schaatsende mensen. Het is een mengelmoes van spelende kinderen, werklui, toeschouwers en mensen die zich aan de kant klaarmaken om het ijs op te gaan. Het schilderij was een opdracht van de Zweedse graaf Karl Gustav Wrangel. Tegenwoordig hangt het werk nog steeds in het door Wrangel gestichte kasteel Skokloster op zestig kilometer van Stockholm.
Waar: Skokloster, Håbo
View this post on Instagram
2. Het oestereetstertje, 1658-1660
Het oestereetstertje of Meisje, oesters aanbiedend is een klein olieverfschilderij op paneel. Het is een genrestuk dat Steens meer gecompliceerde stijl en gebruik van huiselijke taferelen laat zien. Het meisje in het schilderij besprenkelt oesters met zout en kijkt de aanschouwer van het werk verleidelijk aan. De oesters staan in dit schilderij van Jan Steen symbool voor aardse lusten. Hoe langer je kijkt, hoe meer details je zult ontdekken op de tafel en in de achtergrond. Het bevindt zich sinds 1936 in de collectie van het Mauritshuis in Den Haag.
Waar: Mauritshuis, Den Haag
View this post on Instagram
3. De huwelijksnacht van Tobias en Sarah, 1660
Het schilderij is geïnspireerd door een versie van Tobias en Sara gemaakt door Steens waarschijnlijke leraar Knüpfer. Dit schilderij is pas sinds 1996 één geheel. Aan de linkerzijde zien we Tobias en Sarah die zich na hun huwelijk met een gebed voorbereiden op hun huwelijksnacht. Rechts zien we aartsengel Rafael die de demon verslaat waardoor Tobias en Sara gemeenschap kunnen hebben zonder te sterven. De twee stukken waren ooit van elkaar gescheiden, maar worden nu weer als een werk tentoongesteld in het Haagse Museum Bredius.
Waar: Museum Bredius, Den Haag
View this post on Instagram
4. Het dansende paar, 1663
Dit olieverfschilderij toont een uitbundig feest met een dansend koppel in het middelpunt. De feestelijke sfeer past goed bij de stijl die we zo goed van hem kennen. Het is duidelijk dat er aardig wat gedronken wordt en de toeschouwers en muzikanten lijken goed gestemd. De muzikanten spelen voor het paar terwijl de omstanders eten, drinken, flirten of roken. De grijnzende figuur links die de kin streelt van de vrouw die uit een wijnglas drinkt, is niemand minder dan de schilder zelf. Het gebeuren speelt zich af tijdens een kermis, een evenement dat ook vaker terugkomt in de schilderijen van Jan Steen.
Waar: National Gallery of Art, Washington DC
View this post on Instagram
5. De wijn is een spotter, 1663-1664
In dit werk zien we een hoe twee mannen een stomdronken vrouw van stand in een kruiwagen proberen te hijsen. Eromheen staan roddelende toeschouwers die de spot met haar drijven. Het haar van de vrouw is in de war, haar kleding zit scheef en we zien zelfs een stuk van haar onderrok en blote benen. Dit schilderij illustreert dat niemand, van welke stand ook, immuun is voor de verdorven effecten van sterke drank. Steen, die zelf een herberg uitbaatte, zou goed bekend zijn met dit soort situaties.
Waar: Norton Simon Museum, Pesadena
View this post on Instagram
6. Het Sint-Nicolaasfeest, 1665-1668
Het Sint-Nicolaasfeest of Sinterklaasavond behoort ook tussen de bekendste schilderijen van Jan Steen. Dit is ook weer een mooi voorbeeld van hoe een dagelijks gebeuren, zoals het sinterklaasfeest, op een chaotische wijze wordt weergegeven. Centraal staat het meisje dat braaf is geweest en van Sinterklaas een cadeau heeft gekregen. Naast haar staat een jongen te huilen die waarschijnlijk niks in zijn schoen heeft gevonden.
Interessant om te weten is dat er twee versies van dit werk bestaan. In een versie, gemaakt voor een katholiek, heeft het meisje een heilige in de vorm van een pop gekregen. De andere versie, voor een protestante familie, houdt het meisje een ronde koek vast. In het Rijksmuseum hangt de katholieke versie.
Waar: Rijksmuseum, Amsterdam
View this post on Instagram
7. Het vrolijke huisgezin, 1668
Een klassieker: Het vrolijke huisgezin toont een typisch “huishouden van Jan Steen”. De afgebeelde situatie is een grote chaos waarbij alle leden van de familie precies doen waar ze zin in hebben. Het jongetje in de vensterbank rookt een pijp, op de voorgrond drinkt een klein meisje uit een kan en op de grond liggen pannen, borden en bestek. Er is totaal geen orde, maar niemand maakt zich er druk om. Jan Steen maakt ook deel uit van het doek; hij bespeelt de doedelzak.
Hoewel de situatie erg vrolijk lijkt, was dit een waarschuwing van Steen waarin hij vooral wil tonen hoe volwassenen het niet moeten doen. Dat weten we dankzij spreuk op de schoorsteen “Soo D’Oude Songen, Soo Pypen De Jonge” (zo de ouden zongen, zo piepen de jongen).
Waar: Rijksmuseum, Amsterdam
View this post on Instagram
8. Zelfportret, 1670
Het laatste schilderij in deze reeks is een zelfportret van de grootmeester. Dit portret, geschilderd in het laatste decennium van zijn loopbaan en leven toont een Jan Steen op 40-jarige leeftijd. In dit schilderij lijkt hij duidelijk het voorbeeld van beroemde meesters als Rembrandt en Titiaan te volgen. Het werk brengt een serieuze en serene sfeer over die we niet van hem gewend zijn.
Waar: Rijksmuseum, Amsterdam
View this post on Instagram